Pierwsze kroki w życiu

Urodziła się w Kijowie na Ukrainie, jako Golda Mabowicz. Była córką Blume Naidicz i Mosze Mabowicza. W swej autobiografii napisała, iż jej najwcześniejsze wspomnienia to ojciec barykadujący drzwi wejściowe, w odpowiedzi na wieści o nadchodzącym pogromie. Golda miała dwie siostry, Szejnę i Tzipke, piątka jej pozostałego rodzeństwa zmarła w dzieciństwie. Żyli bardzo biednie, często dokuczał im głód oraz zimno. W 1903 roku ojciec wyjechał do USA. Ich matka, Blume Naidtich, przeprowadziła się z córkami do Pińska na obecnej Białorusi, a starsza siostra Goldy, Szejna, zaangażowała się w działalność radykalnej organizacji syjonistyczno-rewolucyjnej. Ta aktywność siostry bardzo imponowała Goldzie, ale zmusiła resztę rodziny do wyjazdu do Stanów Zjednoczonych. Carska „ochrana” bowiem mało przychylnie patrzyła na działalność organizacji żydowskich.

Emigracja

W 1906 roku Golda z matką i siostrami wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych. Dołączył do nich ojciec. Razem osiedlili się w Milwaukee, w stanie Wisconsin. Ojciec pracował jako producent dywanów, potem był także stolarzem. Matka pracowała w sklepie spożywczym. Od najmłodszych lat pomagała jej w tym mała Golda. W latach 1906-1912 Golda uczyła się w szkole podstawowej, a następnie w liceum.

Gdy Golda ukończyła 14 lat, matka nakazała jej zakończyć edukację i wyjść za mąż. Zbuntowana córka uciekła więc z domu. Wyjechała do Denver (Kolorado), gdzie mieszkała jej siostra Szejna. Przebywała tam przez rok. W tym czasie poznała malarza Morrisa Meyersona, późniejszego męża. Powróciła do Milwaukee w roku 1913. Ponownie zaczęła chodzić do liceum. Następnie studiowała na University of Wisconsin-Milwaukee. Po ukończeniu szkół pracowała w Milwaukee jako nauczycielka. W tym czasie była także już aktywną działaczką młodzieżowego ruchu syjonistycznego Habonim. W 1915 roku Golda została członkiem Poelei Zion (organizacja syjonistyczna o zabarwieniu marksistowskim). Równolegle działała w żydowskiej organizacji socjalistyczno-syjonistycznej Habonim. Brała udział w wiecach, przemawiała publicznie, opowiadając się za syjonizmem socjalistycznym. Nierzadko także gościła osoby przybyłe z Palestyny. Formalnie wstąpiła do Syjonistycznej Organizacji Pracy w 1915 roku. W roku 1917 poślubiła Morrisa Meyersona. W 1921 roku wraz z mężem i siostrą Szejną wyemigrowała do Palestyny.

Merhavia, a potem Jerozolima

Rodzina Meyersów była jedną z pierwszych, które osiedliły się w kibucu Merhavia. Początkowo ich podanie o zamieszkanie tam zostało odrzucone, jednak wkrótce potem uzyskali na to zgodę. W tym czasie ujawniły się talenty przywódcze Goldy. Członkowie kibucu wybrali ją na swojego przedstawiciela w centrali związków zawodowych Histadrut. W 1924 roku Morris oznajmił małżonce, iż znużyło go życie w kibucu i cała rodzina opuściła tę wspólnotę.
W 1924 roku Meyersonowie osiedlili się w Jerozolimie i Golda rozpoczęła działalność polityczną. W 1928 roku została sekretarzem Rady Kobiecej w Histadrut. Była współzałożycielką Socjaldemokratycznej Robotniczej Partii Izraela (Mapai) oraz Powszechnej Organizacji Robotników Żydowskich w Ziemi Izraela (Histadrut). Była przewodniczącym sekcji politycznej Histadrut. W tym czasie urodziła dwójkę dzieci – Menachema i Sarę. Powinności służbowe zmusiły Goldę do przeprowadzki z dziećmi do Tel Awiwu, podczas gdy jej mąż pozostał w Jerozolimie. Morris i Golda żyli odtąd oddzielnie, uzyskali sądową separację, ale nigdy nie wzięli rozwodu. Jej mąż Morris Meyerson nie chciał jej dać rozwodu aż w końcu, w 1951r umarł, ale Goldzie to nie przeszkadzało. Miała wielu kochanków i wcale się z tym nie kryła. Podejrzewano ją także o romans z jednym z twórców Izraela, Ben Gurionem. Ten jednak zapewniał, że to tylko przyjaźń.

W 1930 roku uczestniczyła, wraz z Dawidem Ben-Gurionem, w zakładaniu socjalistyczno-syjonistycznej partii Mapai. Pozycja Goldy w Histadrucie stale się wzmacniała, podobnie jak znaczenie tej organizacji, która wkrótce stała się nieoficjalnym "rządem" Brytyjskiego Mandatu Palestyny. W 1946 roku Brytyjczycy postanowili zmienić tę sytuację. Nastąpiła fala aresztowań liderów syjonistycznych. Goldę jednak aresztowanie jakimś cudem ominęło. Jako liderka Histadrutu prowadziła ona bowiem negocjacje z władzami brytyjskimi, jak również z radykalnymi żydowskimi organizacjami podziemnymi.

Państwo Izrael

Golda Meyerson była jedną z 24 osób (i jedyną kobietą, w tym towarzystwie), które podpisały, 14 maja 1948 roku, Deklarację o Ustanowieniu Państwa Izrael. Później tak opisywała to wydarzenie: „Po podpisaniu, popłakałam się. Gdy studiowałam historię amerykańską, jako uczennica, czytałam o tych, którzy podpisali Deklarację Niepodległości. Nie mogłam wyobrazić sobie prawdziwych ludzi robiących to. A wtedy ja siedziałam i podpisywałam deklarację niepodległości”. Następnego dnia, po ogłoszeniu niepodległości, Izrael został zaatakowany przez połączone siły Egiptu, Syrii, Libanu, Transjordanii i Iraku. Podczas wojny o niepodległość, jaka wtedy wybuchła, Golda została przewodniczącą departamentu politycznego Agencji Żydowskiej i weszła w skład tymczasowego rządu, jako minister spraw zagranicznych. W maju 1948 roku Golda spotkała się potajemnie z jordańskim królem Abdullahem, po drugiej stronie rzeki Jordan. Negocjacje miały dotyczyć zawieszenia broni na tym odcinku frontu.
Dnia 17 maja 1948 roku, trzy dni po deklaracji niepodległości Izraela, Ben Gurion wysłał Goldę Meyerson do USA. 

– „Leć do Ameryki, bo nie mamy pieniędzy na obronę” - powiedział Ben Gurion. Golda otrzymała pierwszy paszport przyznany przez Państwo Izrael i wyjechała do USA. Zasłynęła ze swojej odważnej postawy, jako dyplomata i negocjator. Premier miał nadzieję, że Golda uzbiera od darczyńców 5 milionów dolarów. Ona zaś przywiozła 50 milionów dolarów - w walizkach. Były w nich głównie banknoty jedno i pięciodolarowe. Za to Izrael kupił broń do obrony przez inwazją ościennych krajów arabskich.

W czerwcu 1948 roku została pierwszym ambasadorem Izraela w ZSRR. Pełniła to stanowisko do połowy 1949 roku. W czasie swojego pobytu w Moskwie, była stale "niepokojona" przez tysiące rosyjskich Żydów, pragnących wyjechać do Izraela, z powodu nasilających się represji reżimu stalinowskiego. Szczególnie znane stało się zdjęcie, widniejące zresztą na jednym z banknotów izraelskich (konkretnie na banknocie dziesięcioszeklowym z 1985 roku), przedstawiające tłum rosyjskich Żydów, otaczających panią ambasador i podrzucających ją w powietrze ze szczęścia.

Pani minister

W 1949 roku została wybrana do izraelskiego parlamentu,, Knesetu. Zasiadała w nim nieprzerwanie do 1974 roku. W latach 1949-1956 była ministrem pracy i pomocy społecznej, w rządzie Dawida Ben Guriona. Aktywnie działała na rzecz budowy nowych domów dla imigrantów i starała się ułatwić im integrację poprzez tworzenie miejsc pracy.
W lipcu 1951 roku, w kolejnych wyborach do Knesetu, wygrała lewicowa partia Mapai. Golda Meir (przyjęła to, brzmiące bardziej hebrajsko, nazwisko w tymże roku) została ministrem pracy w kolejnych rządach Dawida Ben-Guriona, a następnie w rządzie Mosze Szaretta.

W 1956 roku została ministrem spraw zagranicznych w rządzie premiera Dawida Ben Guriona. Jako minister spraw zagranicznych, zainicjowała współpracę gospodarczą Izraela z nowo powstałymi państwami Afryki. Umocniła dobre stosunki Izraela ze Stanami Zjednoczonymi i krajami Ameryki Łacińskiej. Reprezentowała interesy Izraela w Światowej Organizacji Syjonistycznej. W latach 1956-1958, okresie drugiej fali emigracji Żydów z Polski do Izraela, Golda Meir zaproponowała selekcję imigrantów. W liście do ambasadora Izraela w Polsce, Katriela Kaca napisała: "W komitecie koordynacyjnym zgłoszono propozycję, by poinformować polski rząd, że życzymy sobie wprowadzenia selekcji żydowskiej emigracji do Izraela, bo nie możemy dłużej przyjmować chorych i niepełnosprawnych osób. Proszę o opinię, czy da się to wytłumaczyć Polakom bez szkody dla imigracji." Słowa te wzbudziły wielkie kontrowersje, ale wyborcy jakoś jej to wybaczyli.

W sierpniu 1961 roku Golda Meir po kolejnych wyborach, została ministrem spraw zagranicznych w rządach Dawida Ben-Guriona i Levi Eshkola.
W roku 1962 zdiagnozowano u Meir chłoniaka złośliwego. Informację tę trzymała w tajemnicy w obawie przed możliwymi zarzutami, iż jest osobą niezdolną do pracy. Jednak z tego powodu, w 1965 roku, zrezygnowała ze stanowiska w rządzie. Wkrótce jednak wróciła do polityki, w 1966 roku zostając sekretarzem generalnym partii Mapai, a w 1969 roku przewodniczącym Izraelskiej Partii Pracy.

Premierowski fotel

Po nagłej śmierci premiera Lewi Eszkola, 17 marca 1969 roku, Golda Meir została wybrana przez partię na jego następczynię. Gdy obejmowała to stanowisko, Izrael właśnie cieszył się z przejęcia znacznych obszarów arabskich, w wyniku zwycięstwa w wojnie sześciodniowej, w 1967 roku. Meir jednak musiała dać sobie radę z ciągłymi atakami wojsk egipskich, jakie miały miejsce wzdłuż Kanału Sueskiego, co wkrótce zostało nazwane tzw. "wojną na wyczerpanie".
W październiku 1969 roku poprowadziła lewicowy blok partyjny, Wspólny Front Robotników Izraela (Maarach), do zwycięstwa w wyborach parlamentarnych i ponownie objęła stanowisko premiera. Podczas letnich Igrzysk Olimpijskich w Monachium, w 1972 roku, palestyńscy terroryści dokonali masakry, zabijając 11 izraelskich sportowców. W odpowiedzi Golda Meir wydała rozkaz Mossadowi zlikwidowania członków organizacji Czarny Wrzesień i Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny, winnych masakry. Wydarzenia te opisał w swojej książce „Zemsta George Jonas”, która to stała się kanwą dla, nakręconego w 2005 roku, filmu Stevena Spielberga pt. Monachium. W marcu 1973 roku palestyńscy terroryści z Czarnego Września próbowali zabić premier Izraela podczas jej wizyty w Waszyngtonie.

Wojna Jom Kippur

Konflikt zbrojny Izraela z państwami arabskimi wydawał się w roku 1973 coraz bliższy. Przez długi czas izraelski wywiad nie był jednak w stanie, ze stuprocentową pewnością, określić w którym momencie nastąpi atak sił arabskich na Izrael. Udało mu się to dopiero na dzień przed inwazją, 5 października. Sześć godzin przed inwazją, Meir spotkała się z generałami Mosze Dajanem i Dawidem Elazarem. Ten pierwszy twierdził, iż wojna może się nie zacząć, podczas gdy ten drugi opowiadał się za prewencyjnym uderzeniem na Syrię. Meir zdecydowała się na wyczekiwanie, wiedząc iż Izrael musi dbać o swój dobry wizerunek, szczególnie w obliczu możliwego embarga handlowego na ropę naftową ze strony państw europejskich.

Zgodnie z ustaleniami wywiadu, wojna rozpoczęła się 6 października 1973. Zaatakowały jednocześnie armie Egiptu, Syrii i Jordanii. Jak wspominają asystenci pani premier, podczas pierwszych dni wojny Jom Kipur, premier Golda Meir paliła 90 papierosów dziennie, zamiast zwyczajowych 60 sztuk. To były mocne papierosy, bez filtra. Ponadto wypijała tuziny filiżanek czarnej, mocnej kawy. Jadła bardzo mało, sypiała bardzo źle. Miała wtedy 75 lat i chorowała. W jej krwi czaił się rak, a bóle wstrząsały jej wykończonym ciałem...
- Drugiego dnia wojny postanowiłam popełnić samobójstwo - powiedziała wiele lat później generałowi Awnerowi Szalewowi i Dawidowi Elazarowi. Jej minister obrony Mosze Dajan też miał katastroficzne wizje i popadł w depresję.
Ale Golda pokonała swoją rozpacz i pogoniła ją precz. Tak jak zawsze, chciała pokazać światu, że sprawuje pełną kontrolę i potrafiła przekonać otoczenie, że wojna idzie dobrze.
- „Nie potrafię sobie wyobrazić bardziej słuchającego ucha, otwartego umysłu i dzielnego serca” - powiedział o niej Mosze Dajan w czasie wojny. Golda była taka zawsze...
Wojna Jom Kippur obnażyła wiele słabych punktów w strukturze państwa. Zakończyła się jednak ostatecznie zwycięstwem armii izraelskiej.
W grudniu 1973 roku w wyborach do Knesetu wygrała znów lewicowa partia Zjednoczenie Pracy. Golda Meir 10 marca 1974 roku objęła ponownie urząd premiera. W miarę upływu czasu narastał w sile ruch protestacyjny społeczeństwa, które przeżyło szok Wojny Jom Kippur. Koalicja rządowa była rozrywana wewnętrznymi kłótniami i sporami. Golda Meir stała przed poważnymi pytaniami dotyczącymi odpowiedzialności za ogólny brak dowodzenia podczas wojny.
1 kwietnia 1974 roku Komisja Agranata przedstawiła raport o przyczynach niepowodzeń podczas Wojny Jom Kippur. W wyniku ogłoszenia tego raportu, 11 kwietnia 1974 roku, Golda Meir zrezygnowała z urzędu premiera i wycofała się z życia politycznego. Zajęła się pisaniem wspomnień. W 1974 roku wydała swoją autobiografię "My Life".

Golda Meir jako premier sprzeciwiała się wycofaniu Izraela z Judei, Samarii i Gazy. Uważała, że Izrael nigdy nie powinien wracać do granic z 1948 roku, bo to jest śmiertelnie niebezpieczne, a stare granice są nie do obrony. Nakazała swoim ministrom unikać używania słowa "wycofanie z terytoriów".

Nigdy nie odpowiedziała na amerykańskie propozycje, żeby zamieniać z Arabami ziemię na pokój. Nie była wcale zwolenniczką biblijnego Wielkiego Izraela. Po prostu uważała, że oddawanie ziemi nie przyniesie pokoju. Zawsze mówiła, że ludność krajów arabskich chce zniszczenia Izraela, więc nie można oczekiwać od ich przywódców chęci do zawarcia pokoju. Jej słynne motto brzmiało: „pokój nadejdzie, kiedy Arabowie pokochają swoje dzieci bardziej niż nienawidzą nas.”
Już jako osoba prywatna nie odmówiła jednak zaproszeniu z Knesetu na spotkanie z podejmującym rozmowy pokojowe, prezydentem Egiptu, Anwarem Sadatem.
Obecnie jest w Izraelu uznawana za jednego z najwybitniejszych przywódców w historii Izraela. I nikt się nie dziwi, że nazwano ją jedynym mężczyzną w izraelskim rządzie.

Jakub Szczepanik

Student II rok – Studia Wschodnie – Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń